ЯНГИ ДУНЁ

Саломатой Бойматова

Ўзбекистонда яшаган пайтимда барча соҳаларда порахўрлик, коррупциянинг юқорилиги, айниқса таълим системасидаги порахўрликлар, кўпчилик қатори мени ҳам ташвишлантирарди. Ўзбекистондан бошқа мамлакатларда порахўрлик, коррупция даражаси қандай экан деб ўйлардим. Мана Ирландияда тўрт йилдан ортиқ яшаётган бўлсам, бирор соҳада пул таъма қилган ҳолатни ёки бўлмаса кимдир пора бериб ўқишга кирганини ёки пора бериб бирор ишини битирганини умуман учратмадим, ўзим бундай ҳолга дуч келмадим хам. Read the rest of this entry »

Бугун ўзбек халқи зеҳниятида ўзгариш ясаган шоир – Абдулла Орипов туғилган кун!

Абдулла ака, шубҳасиз, ХХ аср ўзбек адабиётининг бармоқ билан санарли номаяндаларидан биридир. Унинг шеъриятида Ойбекка хос нозик поэтик ташбеҳ, Чўлпонга хос ҳиссиёт, Ҳ.Олимжонга хос жўшқинлик, Ғ.Ғуломга хос донишмандлик уйғунлашиб, 60-йилларда ўзбек шеъриятини одам қалби билан баробарлашган поғонага кўтариб қўйди. Давр асалари замонидан нарига ўтмай, ўз аксига маҳлиё бўлиб, чувалашиб-ўралашиб ётиши мумкин.

Адабиёт Худо томонидан берилган шундай инъомки, у қачон замон билан ўралашиб қолса, замоннинг ёлғонлари билан ўралашиб қолса, одам қалбидан узоқлашади, дарддан, ҳақиқатдан узоқлашади. Бу аксиома. Шу сабабли қайси тузум, шоҳ адабиёт жиловини ўзимнинг қўлимда ушлаб тураман деган бўлса, адашган. Read the rest of this entry »

The Importance of Provincial Support for the Success of Local Government Innovations to Improve the Management of Modern Government in Canada

Author: Dilsora Fozilova

Introduction

Federal-provincial affairs have long been considered the defining feature of Canadian intergovernmental relations. However, in recent years, there have been some significant changes in the character of relationships; specifically of municipalities increasingly playing critical roles in intergovernmental relations in Canada. The driving force behind the acceleration of this process is the recent significant growth of Canada’s major urban centers and cities, some of which are larger than provinces in terms of size and population. In last twenty years, innovative programs of the municipalities have demonstrated the significance of municipal governance in federalism. Read the rest of this entry »

 Аҳмад АЪЗАМ

Иккинчи мақола

Тил – шунчаки гапириш ёки ёзиш эмас, тил – одамнинг тийнати, дил ойнаси, маданияти. Одам олган жами тарбияларнинг ҳосиласи. Атайлаб шевада ёзиш, фарқи йўқ, кинофильмда актёрларни гапиртирамизми ёки телевизорда ўзимиз маҳаллий ватанпарварлик қиламизми, бу билан маънавий чекланганимизни, маънан қашшоқлигимизни кўз-кўз қиламиз. Ўйламайликки, шу билан тилимга табиийлик бераман, ҳаммаҳаллаларимизга яқинроқ бўламан деб. Аксинча. Адабий тилни бузишга жиноий модда қўйилмаган, чунки бунга жазо миллатнинг жавобгар аъзоси сифатида ҳар бир одамнинг ўзи билан. Read the rest of this entry »

Машҳура Шералиева

(Ёзувчи Аҳмад Аъзамга очиқ хат)

Ҳозир, “Қуроқ”ни ўқиб тугатгач, таассуротимни ифодалаб беришга сўз тополмай турган пайтимда бир нарса хаёлимга келди: асарингизни ўқиётган одамни кузатиш имкони бўлганми Сизда? Афсуски, ўқиётган пайтимда юзимда қандай ифода бўлганини, нима деб хитоб қилганимни, қайси жойида мириқиб кулганимни, қаерида хазин тортиб қолганимни кўрганингиз йўқ. Агар кўра олганингизда, булар барчаси асарингизга берилган чин баҳо бўлар эди… Сиз каби сўз устаси бўлганимда, нималарни ҳис қилганиму нималар хаёлимдан ўтганини жуда яхши ифодалаб беролган бўлар эдим… Ҳозир ёзаётганларим эса олақуроқ қайдлар, холос…

***

Бу асар менга “Ойнинг гардиши”ни эслатди. Эшак минган бола, мактабнинг олмасидан ўғирлаб ейиши, қулоқчўзар муаллим, отангиз… Йўқ, буни ўзингизни такрорлагансиз деган маънода айтмадим. Тўғрироғи, “Ойнинг гардиши”нинг яратилишида қайси хотираларга таянганингизни билиб олдим демоқчиман. Read the rest of this entry »

Маҳмуд Йўлдашев

Бундан 10 йил олдин 2003 йил март ойида ”Маърифат” газетасида ”Алпларнинг қаноти” сарлавҳали бир саҳифали катта мақолам босилган эди. Мақолада Қорабайирларимиз, уларнинг тарихи, уларга боғлиқ қизиқарли воқеалар ва бошқа отларга тегишли маълумотлар берилган эди.

Ўша йили ”Ўзбекистон адабиёти ва санъати” газетасида ”Довоннинг қанотли отлари” номли мақолам ҳам босилган эди. Бу мақолада Хитой босқинчилари қандай қилиб Довон давлатининг учқур отларини қўлга киритмоқчи бўлганлиги воқеалари келтирилади. Бир вақтлари отларга боғлиқ ўз тилимизда учрайдиган саман, чўбир, йўрға ва шунга ўхшаш сўзларни ҳам йиғган эдим ва уларнинг сони 78 дан ошгандан кейин йиғмай қўйган эдим.

Ёшлигимдан отларни яхши кўраман. Мана бу отнинг расмига қараб бир томондан кўнглим яйраб кетган бўлса, иккинчи томондан отларни соғинганимни қаттиқ ҳис қилдим. отлар ҳақида ёзган шеърларимни чавандоз дўстларим, от ишқибозлари ёддан айтиб юради. Мана бу шеърим ҳам отга, аниқроғи афсонавий Ғиркўкга бағишланди. Ўқиган от ишқибозларига ёқар деган умиддаман. Read the rest of this entry »

Аруз вазнини ўрганишнинг энг осон усулларидан бири, ёпиқ ҳижоларни ва васл бўлмас ёпиқ ҳижоларни яхлит санашдир.

Эслатаман: масалан, “мустақил” сўзида “мус” ва “қил” ҳижолар ёпиқ ҳижолар, “та” очиқ ҳижо. Агар, “мустақил халқ”, деб ёзилган бўлса, “мустақил” сўздаги ҳижолар ўзгармайди. Агар, “мустақил ахоли”, деб ёзилган бўлса, “мус-та-қи- ла-хо-ли”, деб ўқилиб, “кил” ҳижо ўзидан кейин келувчи “а” ҳарфига васл бўлиб, очиқ “қи” ҳижога айланниши мумкин.

Демак, ёпиқ ва васл бўлмас ёпиқ ҳижоларни санаб, арузни ўрганамиз. Бу усул билан биз, бир йўла, арузда ёзилган, ёки арузда ёзилиши керак шеърий асарларни, техник жихатдан, тахлил қилишни ҳам ўрганиб оламиз.

Ўрганиш учун Алишер Навоийнинг “келмади” радифли ғазали ва ўзбек адабий нашриётининг эталони ҳисобланмиш – “Шарқ юлдузи” журналининг 2011 йил 2 сонида чиққан Жўра Маҳзунийнинг бир ғазалини оламиз.

Усулимиздан фойдаланиш учун, қилиш керак иш шундан иборат-ки, аввал ғазални тўла ёзиб, сўнг барча мисраларда ёпиқ ва васл бўлмас ёпиқ ҳижоларни санаб, рақамлаб чиқамиз. Санашда, очиқ ва васл бўлувчи ҳижолар ҳам саналади, лекин улар рақамланмайди: Read the rest of this entry »

Аҳмад Аъзам

Ман вақти-вақти билан луғат варақлашни хуш кўраман, энг яхши кўрганим эллик тўққизинчи йили чиққан “Ўзбекча-русча луғат” эди, уни роман ё қисса ўқигандек берилиб ўқийман. Сўзлар оҳанрабодек ўзига тортади. Эллик йил олдин одамлар қанақа гаплашган, тилимизнинг аҳволи қандай бўлган, бугуни билан солиштирганда нима ўзгаришлари бор – луғатни ўқиб бу ҳақда анча тасаввур олса бўлади. Тилимизнинг ярим аср илгаригача манзараси бугунни ҳам ёритиб, нималар қилишимиз зарурлигини ҳам таъкидлаб туради. Мазкур луғатда қадимдан келаётган беқиёс гавҳарлар билан бирга давр, мафкура тақозоси билан тўкилган шағал тошларигача акс этган. Унда баъзи сўзлар бор, маъно теранлиги, ифода товланишлари одамни ҳайратга солади, лекин бугунга келиб тасарруфдан чиқиб кетган, агар ҳам таржима-паржимада ишлатилиб қолмаса, қўлланилмайди; айрим ибора ё атамалар борки, тилимиз тийнатига ёт, сунъий кўчирма, лекин кўп фойдаланилгани учун қулоққа қуйилиб, қўллаш одатга айланиб, авом тилbдан, кейин луғатдан ҳам жой олиб қолган, энди чиқиб кетиши жуда қийин. Read the rest of this entry »

Бобур Мирзо муҳожирлик азобларига қандай бардош берган эдилар?

Адҳам Арслонов

“Чўли Ироқ” оғушида…

“Чўли Ироқ”ни тинглаганмисиз? Найнинг навоси шундай маҳзун, шундай мунглики, юрак бағрингни ўртаб ташлайди. Лекин бу ўрташ, вужудингга, руҳингга шундай ором олиб кирадики, бошингни бир маромда қимирлатаётганингни, кўнглинг ғуборлари қайларгадир бош олиб кетаётганини тўсатдан сезиб қоласан, руҳинг кўтарилади. Деразангдан кириб келаётган машина шовқинларинию, қўшни аёлнинг ароқхўр эрига шанғиллаётганини ҳам эшитмай қоласан. Бу мусиқа — ором, ором ҳадя этаверади. Ўз илдизларингдан сув ичиш қандайин ҳузур… Тўкил, эй, кўнгил! Бор-бўйингча тўкил-эй!

“Чўли Ироқ”ни ҳар сафар тинглаганимда, негадир, Ватан ҳажрида куйиб ўтганлар ёдимга тушаверади. Онгимда эса бир фикр айланаверади: Бу куйни Ватан соғинчида умр ўтказганлар яратган. Афсуски, бу фикрга асос топиб беролмайман. Балки мусиқашунослардан жўялироқ фикр чиқиб қолар. Билмадим… Билганим шуки, бу мусиқа Ватанни соғиниш нималигини англаган, барчамизга англатган ўша, буюк саркарда, истеъдодли шоир, фарзандларининг ардоқли отаси, ўзбекнинг улуғ, чин маърифатли фарзандларидан бири Бобурни ёдимга солаверади. Read the rest of this entry »

Дилмурод ҚУРОНОВ

“Шарқ юлдузи” 2012 йил, 6 сон

1960 йилда туғилган. Филология фанлари доктори, профессор.
1987 йилда Андижон Давлат тиллар педагогика институтини тамомлаган. Олимнинг “Руҳий дунё таҳлили”, “Истиқлол дарди”, “Адабиётшуносликка кириш”, “Чўлпон насри поэтикаси”, “Адабиёт надир?”, “Ғарб адабий танқидий тафаккури тарихи очерклари” (ҳаммуаллифликда), “Адабий жараёнда мом синдроми”, “Адабиётшунослик луғати” (ҳаммуаллифликда) каби китоблари нашр этилган.

ЗАВҚИМДАН БИР ШИНГИЛ…

Таниқли адиб Аҳмад Аъзамнинг ижодий изланишлари каминани ҳамиша, нима десам экан, ҳайратга солиб, аниқроғи, шошириб келган. Мундай қарасанг, ёзганлари оддий нарсалар-у, нимасидир биз кўниккан нарсаларга ўхшамайдигандек, онггимизда муқимлашган назарий қоидаларга кўпам мос келмайдигандек туюлаверади. Ҳозир, ёзувчининг “Ҳали ҳаёт бор” китобини ўқиб туриб, шу туйғу яна янгиланди… Read the rest of this entry »

Назар ЭШОНҚУЛ

Ёзувчи қобилияти ва маҳорати унинг қанча ёзгани билан ўлчанмайди. Қобилият ўзига хос дунё ярата олиш санъатидир. Ҳақиқий ёзувчининг адабий дунёси ўз “мени” каби тугал, тўлақонли бўлади. Ёзувчи дунёси билан “мен”ни қўпол қиёслаганда тана ва юракка ўхшатиш мумкин. Бироқ бу ўхшатиш ҳам тугал эмас.
“Мен” фақат юрак эмас, у шу дунёнинг асосчиси ва маънавий ҳокими ҳамдир. Ташқи муҳит, ташқи олам “мен”га таъсир қилиб, унда аксланади. Аммо “мен” яратган дунё — бу ташқи оламнинг шунчаки инъикоси эмас, балки у қайта ишланган, қайта яратилган дунёдир. Ташқи оламни ўзига қабул қилган “мен” уни ниҳоятда индивидуаллаштиради, ўзига бўйсундиради, унга ўз изтиробидан, азоб-уқубатидан замин яратади, ташқи оламдан ўзгача, бошқа бир дунё пайдо қилади. Ташқи олам ва бу “дунё” ўртасидаги фарқ ёзувчи маҳорати, савияси, мақсади ва идеали билан ўлчанади. Read the rest of this entry »

Назар ЭШОНҚУЛ

Санъат тафаккурдан куч оладими ёки тафаккур санъатданми? Бу савол бир қарашда ғализ қиёслашга ўхшайди ва мазкур ғализлик масалага ёндашишга бирмунча халал беради. Бироқ барибир билгимиз келади: ижодкор асар яратганда қайси биридан кўпроқ куч олади? Дейлик, Навоий асарларида ўзигача бўлган санъат кўпроқ акс этганми ёки тафаккур? Навоий қўллаган санъат воситалари ва усулларигагина қараб шоир ижодининг моҳиятини оча оламизми? Навоий қўллаган санъат унсурларини унгача ва ундан кейингилар ҳам қўллаган, бироқ адабиётимизда бошқа Навоий етишиб чиқмади. Навоийнинг буюклиги, менинг назаримда, санъат ва тафаккур мувозанатига жо бўлгандек туюлади. Бу иккаласи шакл ва мазмун каби бири иккинчисиз содир бўлмайдиган ҳодисалардир. Read the rest of this entry »

Минтақадан мустақил журналист

“Аҳмад Аъзам асарларида одатдагидай боши ва охири бор воқеалар, сабаб ва оқибат доирасида ҳаракатланадиган қаҳрамонлар тасвирланмайди. Бир қарашда ижтимоий салмоқдан маҳрум майда тафсилотларнинг адоқсиз силсиласи акс этгандай туюлгувчи бу асарларни тушуниш осон кечмайди. Чунки бу тафсилотлар замиридаги маънони ўқирманнинг ўзи топиши керак бўлади.”

Адабиётшунослар Қозоқбой Йўлдош ва Муҳайё Йўлдошевалар Аҳмад Аъзам ижоди борасида сўз юритар эканлар, ана шундай фикрга келишган.

Улар ўз фикрларини давом эттира бориб, шундай ёзишганди:

”Бундай яратиқлар адабиётни янгилабгина қолмай, китобхонлар дидининг ўсишига ижобий таъсир кўрсатиши билан ҳам аҳамиятлидир. Аҳмад Аъзам асарларининг ички механизми қандайлигини, уларнинг бадииятини таъминлаган омиллар нималардан иборатлигини аниқлашга уриниш ўқирманга ҳаётнинг кўзга ташланавермайдиган майда ҳодисалари замиридаги улкан маъноларни англаш имконини беради.” Read the rest of this entry »

НАЗАР ЭШОНҚУЛ

(«МЕН»ДАН «МЕНГАЧА» КИТОБИДАН)

Китоб инсониятнинг энг улуғ обидасидир. Китоб бўлмаса, на бугунги тараққиёт, на тафаккур, на одамнинг ўзи бўлур эди. Китоб инсон қалби ҳақидаги энг улкан билим, энг улкан тадқиқот. Ҳар қандай жамиятни, ҳар қандай тузумни китобга бўлган муносабатидан билиб олиш мумкин. Китоби, китоб яратувчиси хор жамият ўзини гуманист қилиб кўрсатмасин, барибир бир куни таназзулга юз тутади. Буни биз инсоният тарихида кўплаб кўрдик.

Инсонни ҳеч қайси фан китобчалик акс эттиролмайди, ҳеч қайси санъат тури китобчалик чуқур ва кенг тасвирлай олмайди, ҳеч қайси восита инсон руҳи ва хаёлига китобчалик эрк беролмайди. Китоб ўқирканмиз, жодуланган, бироқ ғоятда гўзал, ниҳоятда қалбимиз ва ҳисларимизга мос ва уни буюклик қадар юксалтирувчи хонада ўтиргандай бўламиз. Бу хона бизнинг ички дунёмиздир. Read the rest of this entry »

М.Шералиева

Ёзувчи Аҳмад Аъзамнинг дастлабки китобига кирган “Одамнинг оласи” номли ҳикояси бор. Ҳикояда артистликка мойил, вазиятга қараб турли ролларни онгли равишда ўйнай оладиган, атрофдагилар хатти-ҳаракати, руҳиятини бошқара олишга қодир қаҳрамонга нисбатан муаллиф симпатиясини сезиш қийин эмас. Бироқ А.Аъзам мазкур ҳикоясини кейинги китобига киритишни маъқул кўрмади – ёзувчи “Одамнинг оласи” ёзилган пайтдаги ижодий позициясидан воз кечди. Назаримизда, Шерқўзи типидаги қаҳрамон муаллиф учун киноя субъекти сифатида эстетик қимматини йўқотган кўринади, чунки Шерқўзида киноягача бўлган “қалб драмаси” йўқ, муаллифни ундаги артистизмнинг ўзигина завқлантиради, холос. Бундан фарқли равишда, “Кичик илмий ходим Ҳамдамов”, “Алмисоқдан қолган Карим”, “Ноинсоф Мусо” ҳикоялари қаҳрамонлари киноявий позицияга озми-кўпми қалб драмасини бошдан кечирган ҳолда келадилар: Ҳамдамов ичи ва таши ўртасидаги зиддиятдан ўзи ҳам безиб чарчаб кетади (“Кўнглида бошқа гап-у, тилида…”), “Ноинсоф Мусо”нинг қаҳрамони “одамлик”кача яна қанча “лой кечиши” кераклиги ҳақида ўйлайди, “кўнгли ўлганидан” норози Адҳамнинг Каримга тушунарсиз ички дарди бор. Read the rest of this entry »