ЯНГИ ДУНЁ www.yangidunyo.org янги дунё www.yangidunyo.com

Саҳифаларимиз

Филмлар

Ҳамкорларимиз:

Рукнлар

Календар

februari 2013
M T O T F L S
 123
45678910
11121314151617
18192021222324
25262728  
  • Қирғизистон: Ўзбек тилидаги бундай таълим кимга керак?

    -PAXP-deijEyazzzЕкатерина Иващенко

    Қирғизистон жанубида 2010 йилда содир бўлган фожиавий воқеалар ўзбекларни ёппасига жиноий жавобгарликка тортишлардан ташқари, ўзбекларга мансуб бўлган барча нарсаларни Қирғизистондан сиқиб чиқаришга олиб келди. Мамлакат жанубида ўзбек оммавий ахборот воситалари ёпилди, Ўшдаги Қирғиз-ўзбек университетининг номи шошилинч равишда Қирғиз давлат ижтимоий университетига айлантирилди ва ўзбек тилида таълим бекор қилинди. А.Ботиров номидаги Халқлар дўстлиги университети эса тўқнашув давомида бутунлай вайрон қилинди ва ўт қўйилди.

    Қирғизистонда ўзбек университетлари йўқ қилинганидан кейин навбат ўзбек мактабларига етиб келди: уларни рус ёки қирғиз тилига ўтказила бошланди.

    Энди бўлса ўзбек тилида умумреспублика тест синовлари бекор қилинди. Бу йилдан бошлаб Қирғизистон Таълим вазирлиги маълумотига кўра 110 мингга яқин ўзбек мактабларининг битирувчилари умумреспублика тест синовларини фақат рус ёки қирғиз тилида топширишлари мумкин бўлади.

    Таълим вазирлиги: “Ота-оналарнинг хоҳишига қараб қирғиз тилига ўтказилаяпти”

    Таълим вазирлиги матбуот котиби Керез Жукеева “Фарғона” агентлигига айтишича, Қирғизистон олий таълим муассасаларига кириш 12 йилдан бери умумреспублика тест синовлари асосида амалга ошириб келинмоқда. “Бу йил умумреспулика тест синовларини ўзбек тилида ўтказиш кўзда тутилмаган. Сабаби – Қирғизистонда олий ва ўрта профессионал таълим давлат тилида ва рус тилида ўтказилади. Бизда ўзбек университетлари йўқ. Ҳозир мамлакатда 91 мактабда ўзбек тилида, 136 та мактабда ўзбек ва бошқа тилда аралаш таълим бериб келинмоқда. 2012-13 ўқув йилида Ўш вилоятида еттита мактабда таълим ота-оналарнинг хоҳишига биноан қирғиз тилига ёки қирғиз-рус тилига ўтказилди. Жалолобод вилоятида битта мактабда тўртта қирғиз синфи очилди. Бунда ота-оналарнинг истаклари инобатга олинди”, – деди Жукеева. Матбуот котиби ўтган йили ўзбек мактабларини битирган 55 мингта битирувчидан фақат икки мингтаси ўзбек тилида тест синовларини топширишга истак билдирганларини эслатиб ўтди.

    “Ота-оналарнинг истакларини қандай йўл билан билдингиз?” деган саволга таълим вазирлиги матбуот котиби ота-оналарнинг ўзлари таълим вазирлигига ва РайОНОга мурожаат қилиб, болаларини қирғиз ёки рус тилидаги таълимга ўтказишларини сўрадилар, деб жавоб берди. “Боланинг бошқа мактабга ўтиши ноқулайлик туғдиришини инобатга олиб, биз бутун мактабни бошқа тилга ўтказдик. Айтиб қўяй, ўзбек мактабларида битирув имтиҳонлари ўзбек тилида ўтказилади”, – дея изоҳ берди Жукеева.

    Унга кўра, 2012-13 ўқув йилида ўзбек, рус ва тожик мактабларида қирғиз тили дарсларининг соатлари кўпайтирилди.

    “Фарғона” агентлигининг бошқа саволлари ҳам бор эди, аммо уларга жавоб бериш учун мутахассисларнинг иштироки зарур бўлгани учун матбуот котиби ёзма равишда мурожаат қилишимизни сўради.

    Биз берган саволларимизни ва Таълим вазирлигининг унга берган жавобларини қуйида келтирдик.

    “Фарғона”: Ўзбек тилидаги умумреспублика тест синовларини қачон ва қайси қонунларга асосан бекор қилинди?

    Қирғизистон таълим вазирлиги: Абитуриентларни умумреспублика тест синовидан ўтказиш тўғрисидаги ЦООМО (Центр оценки в образовании и методов обучения – Таълимда баҳолаш ва ўқитиш услублари маркази) билан шартномага асосан икки кўринишдаги тестлардан фойдаланиш кўзда тутилган: асосий тест ва предмет тестлари. Улар қирғиз ва рус тилида тузилади.

    Қирғизистонда жами қанча мактаб бор (уларнинг қайси тилда таълим берилишини кўрсатиб ўтинг)?

    – Қирғизистонда 2205 та умумтаълим мактаблари бор. Улардан 1424 тасида қирғиз тилида, 203 тасида – рус тилида ва 91 тасида ўзбек тилида, 3 тасида тожик тилида дарс берилади. 484 та мактабда аралаш ўқитилади.

    Бу йил ўзбек мактабларини қанча битирувчи тамомлайди?

    – 226 та мактабдан (уларнинг ичига ўзбек тили ва ўзбек тили параллел равишда ўқитиладиган мактаблар бор) – 107 минг 998 та битирувчи.

    Азиза Абдирасулова маълумотига кўра, Ўш шаҳар кенгаши 2013-14 ўқув йилида шаҳардаги яна 14 та мактабни қирғиз тилига ўтказиш имкониятини муҳокама қилган. Таълим вазирли бундан бехабармиз, деб жавоб берди.
    Жорий йилда қанча ўзбек мактабларини бошқа тилга ўтказилиши режалаштирилмоқда?

    – Ўқув процесси давомида бир тилдан бошқа тилга ўтказилмайди. Бошқа тилга ўтказиш ўқув йилининг бошида амалга оширилади.

    Мактабни бошқа тилга ўтказиш жараёни қандай кечади? Ўқитувчиларга нима бўлади? Ўқувчилар қандай дарсликлар бўйича ўқийдилар?

    – Таълим бир тилдан бошқа тилга ўтказилганида, ўқитувчилар қайта малакаланадилар ва шу мактабнинг ўзида қоладилар. Болалар Қирғизистонда ягона стандарт бўйича чиқарилган дарсликлар бўйича ўқийдилар.

    Ўзбек мактабларида қандай дарсликлар бўйича ўқийдилар? Улар қачон ва қайси тилда нашр қилинган?

    – Қирғизистондаги ўзбек мактабларида болалар таржима қилинган дарсликларни ўқийдилар. Кирилл алифбоси асосида ўзбек тилига таржима қилиш Қирғиз-Ўзбек университети қошидаги кўникма марказида амалга оширилади. Жорий йилда ўзбек тилида 14 номдаги дарсликлар 144 минг нусхада чоп этилди. Китоблар ҳар 6-7 йилда янгиланади. Қирғизистонда ҳужжатлар кирилл алифбосида юритилгани боис, ўзбек мактаблари лотин алифбосига ўта олмайди.

    А.Абдирасулова: “Ўзбек тили мактаб программасида кўзда тутилмаган”

    “Фарғона” “Қилим шами” ҳуқуқ ҳимоя ташкилотининг раҳбари Азиза Абдирасулова билан суҳбатлашув ортидан ўзбек мактабларида таълим вазирлиги тасвирлаган манзарадан фарқ қилувчи аҳвол юзага келади. Абдирасуловага кўра, ўзбек мактабларининг қирғиз тилига ўтказилишини “ихтиёрий-мажбурий” деб аташ мумкин.

    Ўш мактабларидан бирининг ўқитувчиси “Фарғона” агентлигига айтишича, ўзбек тилидаги тест синовларининг бекор қилиниши тўғрисидаги янгилик ўзбек мактабларида салбий кайфиятда қабул қилинди. “Шу йўл билан ўзбек битирувчиларини олий таълимдан кесиб қўйдилар. Ўзбек ўқитувчилари табиий, ғазабланаяптилар, аммо буни очиқ-ойдин ошкор қилишдан қўрқадилар”. Ўқитувчининг қайд этишича, ўзбек мактабларида ўзбек тили дарслари қисқартирилиб, ўрнига қирғиз тили киритила бошлади. Ўзбек мактабларини қирғиз тилига ўтказишда “ота-оналарнинг хоҳиши” тўғрисида гапириладиган бўлса, бу ота-оналар ўртасида “тушунтириш ишлари” олиб борилгани натижасидир.

    “Нафақат жанубда, балки бутун Қирғизистон бўйлаб ўзбек миллати вакилларининг қирғиз тилида ўқитишга ўтишдан бошқа иложлари йўқ. Чунки мустақиллик йилларида ўзбек мактаблари учун дарсликлар чоп этилмаган, ўқитувчилар тайёрланмаган. Демак, ўзбек болалари сифатли таълим ололмаяпти, институтларга кира олмаяпти ва пировардида, лавозимларни эгаллай олмаяпти”, – дейди Абдирасулова.

    Бу ҳолат учун айнан давлат масъул. Агар мактабларни авваллари мажбурлаб бошқа тилда ўқитишга ўтказилган бўлса, 2010 йил июнь воқеаларидан кейин улар ўз ихтиёрлари билан буни истаяптилар. Бугунги кунда ўзбеклар қирғизи тилини билишни истаяптилар. Авваллари мен июнь воқеалари туфайли шу ҳолат юзага келган, деб ўйлар эдим, аммо шахсан мониторинг ўтказиб, бу ҳолатга барибир 10-15 йилдан кейин келишимиз мумкинлигини, 2010 йил июнь воқеалари эса бу жараённи фақат тезлаштирганини тушундим.

    Бироқ, ўзбек мактабларининг “йўқотилиши” дунё ҳамжамиятида Қирғизистоннинг шаънига қора доғ бўлиб тушади, дейди ҳуқуқ ҳимоячи.

    Екатерина Иващенко

    “Фарғона” халқар о ахборот агентлиги

    Published on februari 14, 2013 · Filed under: Ўш қирғини;
    3 Comments

3 Responses to “Қирғизистон: Ўзбек тилидаги бундай таълим кимга керак?”

  1. Кирзачь-гастарбайтер с риском для жизни вытаскивает из огня своего заклятого врага-сарта, по имени Узбек. На сходе киргизской диаспоры:” Вот,вы истинный киргиз, как вас угораздило так вляпаться?”Кирзачь:” А что мне оставалось делать, вы на моём месте поступили бы также. Он мне денег должен был ”………………….

  2. Ўзбек болалари қирғиз тилида ўқитилса миллат равнақигага кони зарар. Зеро Қириғистонлик ўзбекларда қолган ушбу охирги имконият ҳам тортиб олинса, кейин хеч қачон бу имкониятни қайтиб тиклаб бўлмайди. Аммо афсуслар бўлсинким миллатчи сиёсатчиларни ушбу ғоясини амалга оширишда ўзимиздан чиққан ”пахтакор миллатпарварлар” ва ”дежурный” ота оналар жонбозлик кўрсатмоқдалар. Бу борада миллат кушандаси Қорасув туманидаги Чўлпон номли мактаб директори(Ўш вилояти таълим бошқармаси бошлиғининг собиқ мувоини), аёллик хаёси йўқ, қариса ҳам қуйилмаган Абдукаримова Мохира айниқса жонбозлик кўрсатмоқда

  3. Кирзачей министр культуры в ООН:” Я здесь затем,что бы прекратить нападки на наше кочевое прошлое. Будто бы наши великие предки, Каныкей и Манас, ходили за юрту. Так вот, с этой высокой трибуны, я уполномочен заявить: у нас были туалеты.В стойбище ставились дополнителные юрты.Мужской туалет- голубая юрта, розовая юрта- женский туалет”………………….